HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI

            Kanun bazı durumlarda hakkında mahkûmiyet hükmü verilmesi gereken sanık hakkında, hükmün hemen açıklanarak infaz edilmesini istememektedir. Bu durumda özellikle ilk defa suç işlemiş olması ve cezanın belli bir ağırlığa ulaşmamış olması kaydıyla, sanığın hükümlü statüsüne sokulmadan önce ona bir şans verilmesidir. 

            Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, sanık hakkında hükmolunan cezanın belli bir denetim süresi içerisinde sonuç doğurmaması, denetim süresi boyunca kasıtlı bir suç işlenmez ve yükümlülüklere uygun davranılırsa ceza kararının ortadan kaldırılması ve davanın düşmesine yol açan bir cezanın bireyselleştirilmesi kurumudur (CMK md.231).

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılmasının Şartları

1. Sanık hakkında 2 yıl veya daha az süreli hapis ya da adli para cezası verilmesi (CMK md.231/5)

Sanığa yüklenen suçtan dolayı yapılan yargılama sonunda hükmolunan ceza, iki yıl(2) veya daha az süreli hapis veya adlî para cezası ise; mahkemece, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilir. Uzlaşmaya ilişkin hükümler saklıdır. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, kurulan hükmün sanık hakkında bir hukukî sonuç doğurmamasını ifade eder.

1. Sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkûm olmamış bulunması gerekir (CMK md.231/6a)

Sanığın daha önce kasten işlediği bir suçtan dolayı kesinleşmiş mahkûmiyeti varsa hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilemez. Önceki mahkûmiyetinin hapis cezası veya adli para cezası olmasının veya cezanın miktarının hiçbir önemi yoktur. Sanığın önceki mahkûmiyetine esas suç kasten işlenmişse hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilmesi mümkün değildir.

Taksirle işlenen suçlar bakımından sanık hakkında önceden kesinleşmiş mahkûmiyet kararı olsa bile hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilir. Örnek vermek gerekirse, trafik kazası, iş kazası veya başka bir taksirli fiil ile ölüm veya yaralama suçlarından mahkûm olmuş bir kişi hakkında sonraki kasıtlı suçu nedeniyle hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilir.

1. Mahkemece sanığın tekrar suç işlemeyeceği kanaatine varılması (CMK md.231/6b)

Mahkeme, sanığın duruşmadaki tutum ve davranışlarını, kişilik özelliklerini göz önüne alarak yeniden suç işlemeyeceği kanaatine varırsa hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verir.

1. Suç nedeniyle mağdurun uğradığı zararın giderilmesi (CMK md.231/6c-1. cümle)

İşlenen suç nedeniyle mağdur veya kamu bir zarara uğramışsa, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilmesi için uğranılan bu zararın giderilmesi gerekir. Suç nedeniyle oluşan zarardan kasıt, doğrudan suçun neden olduğu maddi zararlardır. Manevi zararlar uğranılan zarar kapsamında değildir. Zararın giderilmesi, zararın konusu olan şey aynen verilebiliyorsa aynen iade yoluyla, aynen iade edilemeyecek bir şey ise tazmin suretiyle giderilmesi yoluyla mümkün olur.

1. Sanığın hükmün açıklanmasının geri bırakılmasını kabul etmesi (CMK md.231/6c-2. cümle)

Sanık, hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararını kabul etmediğini beyan ederse yargıç, HAGB kararı veremez.

Kurulan Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılmasına Karar Verilmesi

Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilmeden önce Mahkeme hüküm kurmalıdır. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması hükmün gizli tutulması anlamına gelmemektedir. Hükmün sanık açısından bir hukuki sonuç doğurmadığı anlamı taşımaktadır.

Açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilen hükümde, mahkûm olunan hapis cezası ertelenemez ve kısa süreli olması halinde seçenek yaptırımlara çevrilemez. (CMK md.231/7). Bahse konu diğer seçenek yatırımların uygulanması hükmün açıklanmasının geri bırakılması müessesesi ile güdülen amacı ortadan kaldıracaktır.

Denetim Süresi ve Denetimli Serbestlik Tedbiri Uygulanması

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararının verilmesi halinde sanık, beş yıl süreyle denetim süresine tâbi tutulur. (CMK md.231/8)

Denetim süresi içinde, kişi hakkında kasıtlı bir suç nedeniyle bir daha hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilemez. Bu süre içinde bir yıldan fazla olmamak üzere mahkemenin belirleyeceği süreyle, sanığın denetimli serbestlik tedbiri olarak;

a) Bir meslek veya sanat sahibi olmaması halinde, meslek veya sanat sahibi olmasını sağlamak amacıyla bir eğitim programına devam etmesine,

b) Bir meslek veya sanat sahibi olması halinde, bir kamu kurumunda veya özel olarak aynı meslek veya sanatı icra eden bir başkasının gözetimi altında ücret karşılığında çalıştırılmasına,

c) Belli yerlere gitmekten yasaklanmasına, belli yerlere devam etmek hususunda yükümlü kılınmasına ya da takdir edilecek başka yükümlülüğü yerine getirmesine,

Karar verilebilir. Denetim süresi içinde dava zamanaşımı durur.

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Verilemeyecek Haller

Bazı suçlar açısından hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilemeyeceğine dair özel kanunlarda düzenlemeler vardır. Aşağıdaki hallerde sanık hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilemez:

1. 477 sayılı Disiplin Mahkemeleri Kanunu md. 63/2 gereği, bu kanun kapsamındaki disiplin suçlarının ceza miktarı ne olursa olsun hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilemez. Ancak, disiplin suçu 26.02.2008 tarihinden önce işlenmişse hükmün açıklanmasının geri bırakılması hükümleri uygulanabilir.
2. Karşılıksız çek keşide etme suçu,
3. İmar Kirliliğine Neden Olma Suçu,
4. Disiplin veya tazyik hapsi gerektiren fiiller (Örneğin, taahhüdü ihlal veya nafaka borcunun ödenmemesi suçu nedeniyle hükmedilen tazyik hapsi; duruşma disiplinine aykırılık nedeniyle hâkim tarafından hükmedilen disiplin hapsi),
5. Anayasanın 174 üncü maddesinde koruma altına alınan inkılâp kanunlarında yer alan suçlar (CMK md.231/14).